اجرای حکم اعداماعدام نوعی مجازات را گویند که قانون مجازات اسلامی ایران، در خصوص فردی ـ به‌جهت جرم ارتکابی ـ وضع نموده است. بدین بیان که مجازات اعدام در برخی جرایم و به نسبت آن جرم، در شکل‌های متفاوتی صورت می‌گیرد. بنابراین مجازات اعدام، بعد از اثبات جرم و روند قانونی آن در حقّ مجرم، توسط قاضی اجرای احکام به إجرا در می‌آید. البته اجراء این نوع از مجازات‌ها بر طی شدن یک از سری از مراحل قانونی نظیر: شیوه‌ی إجرا، زمان إجرا، مکان إجراء و تشریفات قانونی، مبتنی است که در این مقاله مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند. ۱ - مفهوماعدام در لغت از ماده عدم به معنای نیست و نابودکردن می‌باشد. [۱]
انیس، ابراهیم، المعجم الوسیط، محمد بندرریگی، تهران، انتشارات اسلامی، ۱۳۸۴، چاپ اول، ماده عدم.
و در اصطلاح مجازاتی است که به موجب آن حیات مردم به طور کلی سلب گردیده و از ادامه زندگی بازمانده می‌شود.۲ - تاریخچه‌ی مجازات اعداممجازات اعدام، شدیدترین نوع مجازاتی است که از قدیم الایام در تمامی جوامع بشری و تمدن‌ها وجود داشته است. ویل دورانت می‌نویسد: "... فرمان نهم - از ده فرمان شریعت موسی- آن بود که کاهنان عنوان قضاوت را داشتند و هرکس را که از اطاعت احکام کاهنان سرپیچی می‌کرد، به اعدام محکوم می‌کردند .... آدم‌کشی، ربودن اشخاص، بت‌پرستی، زنا، زدن والدین، دشنام دادن به ایشان، دزدیدن بندگان یا نزدیکی با چهارپایان به حکم یهوه مجازات اعدام داشت. [۲]
دورانت، ویل، تاریخ تمدن، تهران، نشر انتشارات و آموزش اسلامی، ۱۳۶۷ش.
۳ - مجازات اعدام در حقوق ایراندر حقوق ایران نیز برخی از اقسام کیفر اعدام بر مبنای متون و نصوص فقهی تشریع شده است. تمامی جرایم مستوجب اعدام در قانون مجازات اسلامی احصا نشده است بلکه علاوه بر آن می‌توان مجازات اعدام را در قانون مبارزه با مواد مخدر، قانون مجازات اخلال‌گران در نظام اقتصادی، قانون جرایم نیروهای مسلح و قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء و اختلاس و کلاهبرداری نیز مشاهده کرد. [۳]
احمدی موحد، اصغر، اجرای احکام کیفری، تهران، نشر میزان، زمستان ۱۳۸۳، چاپ اول، ۵۷-۶۳.
پس از ارسال پرونده به اجرای احکام جهت اجرای حکم اعدام، قاضی موظف است قطعیت و لازم الاجرا بودن حکم را مورد بررسی قرار داده و در صورت قطعی بودن رای و ابلاغ صحیح حکم به محکوم علیه یا وکیل وی، دستور اجرای حکم را صادر نماید. [۴]
زراعت، عباس، قانون آیین دادرسی کیفری در نظم حقوقی کنونی، تهران، انتشارات خط سوم، ۱۳۸۶، ۸۵۰.
۴ - موانع اجرای حکمممکن است در اجرای حکم اعدام، موانعی وجود داشته باشد که اجرای حکم را در آن زمان میسر نسازد. در این صورت تا رفع مانع، اجرای حکم متوقف خواهد شد. موانع مذکور عبارتند از: ۱. درخواست عفو. بر اساس ماده ۴، [۵]
آیین‌نامه اجرای احکام کیفری سال ۱۳۸۲، ماده ۴.
، رجم، قتل، صلب، اعدام و شلاق مصوب سال ۱۳۸۲، چنانچه محکوم به اعدام، پس از لازم الاجرا شدن حکم و قبل از اجرای آن، درخواست عفو نماید. به دستور دادگاه صادرکننده حکم، اجرای آن تا اعلام نتیجه از سوی کمیسیون عفو و بخشودگی به تاخیر خواهد افتاد.۲. زنی که در ایام بارداری یا نفاس است. ۳. زن شیرده در ایامی که طفل وی شیرخوار است حداکثر به مدت دو سال. ۴. بیماری شدید محکوم، به نحوی که قادر به ایستادن روی پای خود نباشد. [۶]
آیین‌نامه اجرای احکام کیفری، ۶۹ و ۷۸.
۵ - زمانمطابق ماده ۱۵، [۷]
آیین‌نامه اجرای احکام کیفری سال ۱۳۸۲، ماده ۱۵.
زمان اجرای حکم، اول طلوع آفتاب خواهد بود مگر اینکه دادگاه زمان خاصی را تعیین کرده باشد.۶ - مکانمحل اجرای حکم اعدام با توجه به ماده ۱۵، [۸]
آیین‌نامه اجرای احکام کیفری سال ۱۳۸۲، ماده ۱۵.
می‌تواند در محوطه زندان و توسط ماموران زندان یا خارج از محوطه زندان و توسط نیروی انتظامی اجرا گردد. البته اجرای علنی حکم طبق بخشنامه جدید منوط به موافقت رئیس قوه قضائیه و بنا به ضرورت‌های اجتماعی امکان پذیر خواهد بود. [۹]
آیین‌نامه اجرای احکام کیفری، ماده ۸۸.
۷ - تشریفات۱. مطلع کردن اشخاص و مقامات ذی‌ربط. ۲. جدا کردن محکوم از سایر زندانیان ۲۴ ساعت قبل از اجرای حکم (جهت جلوگیری از اقدامات خشونت‌آمیز احتمالی محکوم علیه و تامین امنیت و سلامت زندانیان.) ۳. معاینه محکوم قبل از اجرای حکم. ۴. برآوردن تقاضای ملاقات محکوم علیه. ۵. رسانیده وصایا و مکتوبات محکوم علیه. ۶. انجام مراسم مذهبی (توبه و استغفار، غسل میت و کفن نمودن در صورتی که محکوم حاضر به انجام این موارد شود.) ۷. برآوردن تقاضای خوردنی و آشامیدنی. ۸. تهیه صورت مجلس [۱۰]
قانون آیین دادرسی کیفری در نظم حقوقی کنونی، ۸۷۹.
۸ - اشخاص حاضر در صحنهبر اساس ماده ۲۹۳، [۱۱]
قانون آیین دادرسی کیفری، ماده ۲۹۳.
و ماده ۷، [۱۲]
آیین‌نامه اجرای احکام کیفری سال ۱۳۸۲، ماده ۷.
مقامات و اشخاص ذیل باید در صحنه اجرای حکم حاضر باشند:۱. قاضی صادرکننده حکم. ۲. رئیس اداره زندان یا قائم مقام وی. ۳. فرمانده نیروی انتظامی محل یا قائم مقام وی. ۴. پزشکی قانونی یا پزشک معتمد. ۵. یکی از روحانیون یا افراد بصیر برای انجام تشریفات دینی و مذهبی. ۶. منشی دادگاه. ۷. وکیل محکوم علیه. وظایف هر یک از اشخاص و مقامات فوق در قانون بیان شده است. ۹ - شیوه و چگونگیپس از آن که محکوم به محل اجرای حکم آورده شد، حکم توسط منشی دادگاه قرائت می‌شود و سپس حکم به اجرا در می‌آید. اجرای اعدام ممکن است به صورت حلق آویز به چوبه دار و یا شلیک اسلحه آتشین و یا اتصال الکتریسیته و یا به نحو دیگر، به تشخیص قاضی صادرکننده رای انجام گیرد. منابع: ۱۰ - پانویس
۱۱ - منبع• سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «اجرای حکم اعدام»، تاریخ بازیابی:۱۳۹۹/۱۱/۲۵. |